ผมพยายามทำความเข้าใจคำว่า “งานอดิเรก” จากพจนานุกรมเล่มต่างๆ และแยกแยะองค์ประกอบได้แก่ 1) เป็นกิจกรรมที่ทำยามว่าง 2) ทำแล้วเพลิดเพลิน 3) ทำบ่อย ทำซ้ำ 4) ไม่ใช่เพื่อการเลี้ยงชีพ (ดูบทความก่อนหน้านี้) แต่องค์ประกอบดังกล่าวก็ยังไม่สามารถแยกการดูทีวี การไถเฟซบุ๊ก หรือการนอนกลางวันได้ เพราะกิจกรรมทั้งสามอย่าง ขาดความเป็น “งาน” หรือการลงมือทำอย่างมีจุดมุ่งหมาย ดังนั้น การให้ความหมายของคำว่างานอดิเรกจากพจนานุกรมอย่างเดียว (แต่หลายเล่มนะ) น่าจะไม่เวิร์ค

ผมจึงแวะเข้าไปดูวิกิพีเดีย เลยได้องค์ประกอบอีกข้อหนึ่งที่ช่วยแยกงานอดิเรกออกจากการพักผ่อน ได้ นั่นคือองค์ประกอบข้อ 5) ผู้ทำงานอดิเรกแล้วจะมีทักษะหรือความรู้ที่เกี่ยวข้องเพิ่มมากขึ้น (Participation in hobbies encourages acquiring substantial skills and knowledge in that area) องค์ประกอบข้อนี้ช่วยแยก “การไถเฟซบุ๊ก” ไปเรื่อยๆ ออกจาก “กิจกรรมการสะสมข่าวปลอมในเฟซบุ๊ก” ได้

และจากการค้นหาคำว่า “Hobby” ในฐานข้อมูลวารสารออนไลน์ ผมยังพบปรากฏการณ์หนึ่งคือ คนใช้คำว่า Hobby เป็นคำสำคัญในบทความวิชาการไม่มากนัก แต่ยังใช้คำอื่นๆ ที่คล้ายกันเช่น Leisure (เวลาว่าง – คำนี้มีคนใช้บ่อย) Creative activities (กิจกรรมสร้างสรรค์) และ Interest (ความสนใจ)

สิ่งที่น่าสังกตคือ “เวลา” ในคำว่า Leisure แตกต่างจาก free time ตรงที่ เวลาของ Leisure นั้นเอาไว้ทำสิ่งที่เพลิดเพลินด้วย การทำอะไรในเวลาว่างนี้ จึงมีแนวโน้มเป็นงานอดิเรก ขณะที่ free time หมายถึงตัวเวลาว่างเฉยๆ

ในสารานุกรม ยังบอกว่า มีคนแบ่งประเภทของการทำสิ่งเพลิดเพลินในเวลาว่างออกเป็น 3 แบบ คือ

• เวลาว่างที่ใช้ผ่อนคลายแบบเรื่อยๆ (causal leisure) เช่น การดู Netflix ไถเฟซบุ๊กไปเรื่อยๆ นอนกลางวัน อยู่ในข่ายนี้
• เวลาว่างที่ใช้ทำสิ่งที่สนใจจริงจัง (serious leisure) การจัด Podcast วาดภาพเมือง การสะสมแร่แบบแฮงค์ใน Breaking Bad หรือการสร้างสนามรบจำลองของแฟรงค์ อันเดอร์วูด ใน House of Card อยู่ในข่ายนี้
• เวลาว่างที่เอาไว้ทำโครงการที่เสร็จเป็นช้ินๆ (project-based leisure) เช่น การทำหุ่นยนต์ (ที่ไม่ใช่ส่งงานอาจารย์) การทำสารคดี อยู่ในข่ายนี้

ดังนั้น serious leisure จึงน่าจะเป็นไวพจน์ ของ hobby นั่นเอง

คำถามทิ้งท้ายให้คิดต่อ: งานอาสาสมัคร การออกกำลังกาย การปฏิบัติธรรม การเล่นโยคะ เป็นงานอดิเรกหรือไม่ เพราะเหตุใด

เอกสารอ้างอิง
https://en.wikipedia.org/wiki/Hobby

ป.ล. ช่วงนี้ใช้ wikipedia อ้างอิงไปก่อนนะ ตอนทบทวนวรรณกรรม จะหาแหล่งอ้างอิงหรูๆ มาเพิ่มให้